ارزیابی عملکرد و شناسایی مناطق مستعد کشت زعفران در استان خراسان رضوی بر اساس شاخص های دمایی

در بین محصولات کشاورزی، زعفران (Crocus sativus L.) ازجمله ارزشمندترین محصولاتی است که با توجه به ویژگیهای خاص خود، امکان گسترش تولید و صادرات آن وجود دارد. در بیشتر مناطق کشور به علت نیاز آبی کم این محصول و سازگاری مناسب آن با شرایط محیطی، امکان کشت این گیاه وجود دارد. لذا در سالهای اخیر سطح زیر کشت زعفران بهخصوص در استان خراسان رضوی افزایش یافته است. در پژوهش حاضر آمار و اطلاعات ماهیانه درجه حرارت حداقل، درجه حرارت متوسط، درجه حرارت حداکثر و نیز اختلاف درجه حرارت شبانه روز در شهرستانهای دارای کشت زعفران در استان خراسان رضوی در یک دوره 20 ساله به همراه عملکرد زعفران در این دوره، جمع آوری و با استفاده از نرم افزار SPSS معادلات رگرسیون برآورد گردید. سپس با استفاده از معادلات به دست آمده و نرم افزار ArcGIS به پهنهبندی مناطق مستعد کشت زعفران پرداخته شد. نتایج نشان داد عملکرد زعفران به شدت تحت تاثیر درجه حرارت بوده، اما این تاثیر بسته به اقلیم هر منطقه متفاوت است. همچنین بررسی نقشه های پهنه بندی ایجادشده بر اساس معادلات رگرسیونی ایجاد شده نشان داد که مناطق جنوبی استان ازجمله شهرستان گناباد دارای بهترین موقعیت از لحاظ پارامترهای مورد بررسی برای کشت زعفران بوده (عملکرد 4/21-4/88 کیلوگرم در هکتار) و این عملکرد از جنوب به سمت نواحی شمالی استان روندی کاهشی داشت؛ به طوریکه شهرستانهای مرکزی استان مانند تربت حیدریه، کاشمر و خواف دارای عملکرد متوسط 3/53-4/21) کیلوگرم در هکتار) و شهرستانهای شمالی مانند قوچان دارای عملکرد نسبتا ضعیف 2/85-3/53) کیلوگرم در هکتار) و تقریبا معادل نصف مناطق جنوبی استان بود. همچنین مطابقت این نقشه ها با نقشه پهنه بندی عملکرد واقعی زعفران همبستگی بالای عملکرد زعفران با عوامل اقلیمی، به خصوص پارامترهای دمایی را نشان داد.

کلیدواژه ها:

اقلیم ، پهنه بندی ، درجه حرارت ، رگرسیون ، عملکرد زعفران