مروری بر کاربرد فناوری پلاسما در حفاظت آثار فرهنگی و تاریخی

امروزه با گذشت زمان و افزایش آگاهی از تاثیرات مخرب ناشی از استفاده مواد شیمیایی و سمی برای آثار مورد درمان، محیط و کاربران، جایگزینی یا حداقل استفاده از این مواد مخرب در درمان و حفاظت آثار، یک اولویت محسوب میشود. لذا در سراسر جهان محققین درصدد توسعه و استفاده از روش های بیخطر و استاندارد در این حوزه هستند. یکی از این روشها، استفاده از فناوری پلاسما است. پلاسما حالتی از ماده با ماهیت محیط یونیزه، شامل مجموعه ای از یونهای مثبت، الکترون ها و اتمهای خنثی با غلظت معین است. پلاسمای سرد به دلیل ویژگی هایی از قبیل دمای پایین و انرژی بالا، علاوه بر طیف گستردهای از برنامه های کاربردی در حوزه های مختلف، از سال 1979 م. موردتوجه متخصصین حفاظت و مرمت آثار تاریخی- فرهنگی نیز قرار گرفته و در طول سال های گذشته، در درمانهای ضدعفونی و به ویژه پاکسازی آثار، بهعنوان یک گزینه ی غیرسمی و غیرتهاجمی در حوزهی میراث فرهنگی موردبررسی قرار گرفته است. بر اساس مطالعات انجامشده، پاکسازی پلاسما یک روش بدون تماس و قابلکنترل است که روند پاکسازی، تنها به لایه های اولیه سطح محدود میشود. به همین دلیل این روش میتواند مانع از ایجاد تاثیرات نامطلوب ناشی از انتشار و یا حبس حلالهای شیمیایی و محصولات مضر جانبی آنها در منافذ و ساختار متخلخل بستر شود که اغلب در روشهای پاکسازی رایج وجود دارد. پس از سالها استفاده از روش های مختلفی مثل روش های مکانیکی، انواع حلالها و لیزر در پاکسازی سطوح معماری، در سالهای اخیر پلاسمای اتمسفری برای چنین کاربردی مورد آزمایش قرار گرفته است. نتایج نشان داد که این روش میتواند جایگزین مناسبی باشد برای روشهای مکانیکی (سایش) که نمیتوانند چرکینه های داخل منافذ را بردارند و اغلب باعث آسیب و از بین رفتن سطح اصلی میشوند و یا برای روشهای شیمیایی (استفاده از حلال ها) که میتوانند چرکینه ها و یا پوشش های کهنه و قدیمی را از طریق منافذ، حفره ها و ترک ها به لایه های عمیقتر منتقل کنند. لذا در این مقاله ضمن معرفی و آشنایی با فناوری پلاسما به عنوان یک شیوه ی نوین و ایمن در امر حفاظت از آثار تاریخی، برخی از مطالعات موردی انجام شده در مراکز مختلف فرهنگی و نتایج به دست آمده از این مطالعات نیز ارایه میشود. مقاله ی مذکور میتواند آغازی بر استفاده این فناوری در حوزه حفاظت از میراث فرهنگی در کشور باشد.

کلیدواژه ها:

فناوری پلاسما ، میراث فرهنگی ، پاکسازی ، ضدعفونی ، غیرتخریبی