عدالت اخلاق محور در حقوق اسلامی

علم حقوق را باید آمیزه ای از حق و تکلیف دانست که مقررات آن متکفل ایجاد نوعی تعادل و تنظیم میان حقوق و تکالیف می باشند. مفهوم عدالت و ارزش آن از ابتدای تاریخ برای انسان شناخته شده بود، اما سوالاتی که ممکن است در این زمینه مطرح شوند عبارتاند از : رابطه اخلاق و عدالت چیست ظهور اسلام چه تغییری در مفهوم عدالت ایجاد کرد به نظر می رسد اسلام ظهور کرد نه از باب تبیین قواعد حقوقی بلکه از باب احیا و گسترش مکارم اخلاق و درج آنها در ضمن سایر قواعد الزام آور فردی و اجتماعی و در نتیجه اجرای آنها در جامعه اسلامی وگرنه قطعا بدون وجود اسلام نیز غالب قواعد حقوقی مسیر طبیعی و بر پایه عقل و تجربه خود را طی میکردند. سخن از قصاص، ضمان قهری، حلیت قراردادها و بسیاری از احکام حقوقی دیگر، سخنی جدید نیست اما سخن از اخلاق مداری و گرایش به ارزش ها و هنجارهای والای اخلاقی سخنی جدید است. به راستی که سعادت، پیشرفت و ترقی هر جامعه ای درگرو اصلاح اخلاق آن جامعه است زیرا تا زمانی که ارزش های اخلاقی در جامعه نهادینه نشوند، قوی ترین، دقیق ترین و پیشرفته ترین قوانین با بهترین ضمانت اجراهای دولتی نیز کم فایده یا بی فایده خواهند بود. در این نوع تفکر و نگرش است که روایات و آموزه های اخلاقی نیز رنگ حقوقی گرفته و محروم نمودن جامعه حقوقی از آنها بدون هیچ دلیل قانع کننده ای گناهی نابخشودنی می نمایاند. هدف این پژوهش معرفی جنبه جدیدی از رویکرد اسلام به امر عدالت به عنوان مبنا و اساس زندگی اجتماعی است و این نگاه جدید، نقش اسلام در دادن رنگی اخلاقی به عدالت حقوقی است.

کلیدواژه ها:

عدالت ، حقوق ، اخلاق ، قوانین اسلامی ، حکومت ، ضمانت اجرا.