مطالعه تطبیقی گچ بری های نویافته تپه قزل قلعه فراهان

گچ از مصالح ساختمانی مورد استفاده بشر است که قدمت استفاده از آن در ایران به عنوان یکی از مصالح ساختمانی به دورانایلام میانه می رسد. پس از این دوران از گچ در تزیینات بناهای مختلف استفاده گردید به نحوی که نمونه های منحصربه فرد آناز دوران مختلف هخامنشی، اشکانی، ساسانی و دوران اسلامی به دست آمده است. در سالهای اخیر، ضمن بررسیباستان شناختی دشت فراهان، محوطه ای باستانی به ابعاد 700×400 متر شناسایی شد که بر اثر حفاری های غیرمجاز و خاکبرداری گسترده، به شدت آشفته شده است. در این محوطه که به تپه قزل قلعه شهرت دارد، علاوه بر بقایای اندکمعماری و قطعات سفالهای سطحی، تعدادی گچ بری به دست آمد که تاکنون نمونه مشابه آنها در منطقه یافت نگردیده است.این گچ بری ها شامل نقوشی همچون بخشی از بال موجود اساطیری (اغلب سیمرغ)، ستاره 12 پر، نقش گیاهان انتزاعی وحاشیه قاب بندی های تکی و چندتایی می شود. اهمیت موضوع از آن جهت است که این گچ بری ها یکی از اولین نمونه هایشناسایی شده در منطقه می باشند، از اینرو با استفاده از روش مطالعات تطبیقی و از دو طریق مقایسه گونه شناختی نمونهسفالهای سطحی محوطه و مقایسه گونه شناختی نمونه های گچبری یافت شده، با نمونه های تاریخ دار مشخص، اقدام بهمطالعه و پژوهش گردید. نتایج دربردارنده آن است که نمونه گچ بری های قزل قلعه فراهان قابل مقایسه با نمونه های یافت شدهاز بیشاپور، حصار دامغان، چال ترخان و تپه میل ری، قلعه یزدگرد کرمانشاه، قلعه ضحاک، قلاگوری رماوند، شوش، تیسفون وقلعه هزار در لرستان مربوط به دوران ساسانی است و گاه نگاری نسبی محوطه از طریق نمونه های سفالی نیز تاییدکننده ایننتیجه است. در پایان میتوان چنین بیان کرد که تپه قزل قلعه فراهان، بقایایی از یک بنای ساسانی احتمالا متعلق به یکی ازامرای محلی است که در آن از هنر تزییناتی گچ بری با موتیف های ساسانی استفاده شده است.

کلیدواژه ها:

باستان شناختی ، بررسی هنر ساسانی ، تزیینات گچ بری ، دشت فراهانتپه قزل قلعه ، مطالعات تطبیقی