ارتباط مفهومی حقوق تجارت و حقوق بین الملل خصوصی و ترکیب رشته ای به نام حقوق تجارت بین الملل

ارتباط مفهومی حقوق تجارت و حقوق بین الملل خصوصی و ترکیب رشته ای به نام حقوق تجارت بین الملل

مقدمه

تعریف حقوق تجارت :

حقوق تجارت مجموعه قواعدی است که روابط بازرگانان و اعمال تجارتی را بررسی و تنظیم میکند. برخلاف حقوق مدنی که روابط همه افراد جامعه را شامل می شود، حقوق تجارت به وضع قواعدی ویژه برای تجار و اعمال تجاری می پردازد، به همین جهت در مواردی که راه حل صریحی در حقوق تجارت پیش بینی نشده باشد به قواعد حقوق مدنی مراجعه می شود.

قوانین تجارتی :

قانون تجارت: این قانون در ۱۳ اردیبهشت ماه ۱۳۱۱ در ششصد ماده توسط مجلس شورای ملی تصویب شد و اصول مربوط به معاملات تجاری، دفاتر تجارتی، اسناد تجاری و چک، دلالی، حق العمل کاری، قرارداد حمل و نقل، قائم مقام تجارتی و سایر نمایندگان تجارتی، ضمانت، ورشکستگی، اسم تجارتی و شخصیت حقوقی را بیان می کند. برای تدوین این قانون بیشتر به قانون تجارت بلژیک و فرانسه مراجعه شده است.

لایحه اصلاحی قانون تجارت: در سال ۱۳۴۷ مقررات بخش شرکت های سهامی قانون تجارت اصلاح و در سیصد ماده مقررات جدیدی برای شرکت های سهامی عام و خاص وضع گردید.

قانون تجارت الکترونیک: این قانون مجموعه اصول و قواعدی است که برای مبادله آسان و ایمن اطلاعات در واسط های الکترونیکی و با استفاده از سیستم های جدید ارتباطی به کار می رود. (ماده یک قانون تجارت الکترونیک) و در هفده بهمن ۱۳۸۲ به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید.

آیین نامه اجرایی ماده (۳۲) قانون تجارت الکترونیکی مصوب ۱۳۸۲ 

قانون صدور چک:این قانون که در ۲۳ ماده انواع چک و چگونگی صدور آن ها را بیان می کند و مقرراتی شایسته در مورد شرایط متخلفین از این مواد را در برندارد، در سال ۱۳۵۵ به تصویب مجلس شورای ملی رسیده است سپس قانون «اصلاح موادی از قانون صدور چک مصوب تیر ماه ۱۳۵۵» در تاریخ ۱۱/۸/۱۳۷۲ به تصویب مجلس شورای اسلامی و در تاریخ ۱۹/۸/۱۳۷۲ به تایید شورای نگهبان رسیده است؛ و بعد از ان قانون «اصلاح موادی از قانون صدور چک» مصوب ۲/۶/۱۳۸۲ در متن اصلاح، الحاق و تلفیق گردیده است.

ویژگی های اسناد تجاری :

اسناد تجاری به معنای خاص، در تقسیم بندی کلی اسناد، سند عادی تلقی می گردد، اما در مقایسه با دیگر اسناد عادی از ویژگی هایی برخوردار است که آن ها را از اسناد عادی دیگر متمایز می سازد.

وجوه تمایز یا ویژگی های اسناد تجاری عبارت اند از:

ویژگی اول: قابلیت نقل و انتقال

ویژگی دوم: جنبه ی شکلی اسناد تجاری

ویژگی سوم: تبعیت از مقررات خاص مرور زمان

ویژگی چهارم: برخورداری از بعضی مزایای قانونی

حقوق بین الملل خصوصی :

حقوق بین الملل خصوصی شاخه ای از علم حقوق است که به مطالعه قواعد حقوقی حاکم بر روابط اشخاص حقوق خصوصی در پهنه بین المللی می پردازد. مقررات حقوق بین الملل خصوصی مشخص می کند که در صورت اختلاف قوانین در نظام های حقوقی مختلف در یک رابطه بین المللی کدام قانون بایستی به اجرا گذاشته شود، به همین جهت در کشورهای انگلیسی زبان و پیرو حقوق کامن لا معمولا از اصطلاح تعارض قوانین در اشاره به این شاخه از حقوق استفاده می شود.

تقسیم جغرافیای اشخاص، وضعیت حقوقی بیگانگان و مسئله تعارض ها (مانند تعارض قوانین و تعارض دادگاه) سه موضوع اصلی حقوق بین الملل خصوصی است. اصطلاح حقوق بین الملل خصوصی نخستین بار از سوی ژوزف استوری در سال ۱۸۳۴ و سپس توسط دیگر نویسندگان به کار گرفته شد.

قواعد حقوق بین الملل خصوصی به دو دسته قواعد ماهوی و قواعد شکلی تقسیم می شود. قواعد ماهوی، قواعدی است که موضوع مورد بحث را به طور مستقیم حل می کند. اما قواعد شکلی قواعدی است که مسئله را به طور مستقیم حل نمی کند، بلکه تنها مشخص می کند که قانون کدام کشور بر مسئله حاکم است. قواعد حقوق بین الملل هر کشور از سوی مراجع قانون گداری همان کشور وضع می گردد.

حقوق بین الملل خصوصی از برخی جهات مانند برخورداری از ضمانت اجرای موثر و شیوه حل مسایل شبیه حقوق خصوصی داخلی است و از برخی جهات، مانند منابع و زمینه روابط حقوقی، متفاوت با آن است. بدین ترتیب که حقوق بین الملل خصوصی از هر دو منابع داخلی و بین المللی بهره می جوید و از روابط حقوقی دارای عامل خارجی بحث می کند، در حالی که منابع حقوق خصوصی داخلی صرفا داخلی است و موضوع بحث آن روابط حقوقی فاقد عامل خارجی است.

قراردادها :

بسیاری از قراردادها و دیگر اشکال الزام اور قانونی شامل یک بند صلاحیت یا داوری هستند که مجرای دعوی قضایی برای طرفین را مشخص می کند. در اتحادیه اروپا این با قوانین یک رم برقرار می شود.

حقوق تجارت بین الملل :

«حقوق تجارت بین الملل» به قواعد، اصول، قوانین و مقرراتی اطلاق می شود که روابط تجاری را در فراسوی مرزها کنترل و تنظیم می کند. این روابط ممکن است واجد خصوصیت حقوق خصوصی باشد مثل روابط قراردادی بین تجار و شرکتهای تجاری از کشورها گوناگون که به آن حقوق بازرگانی بین المللی نیز اطلاق می شود و یا جنبه عمومی داشته باشد مثل قوانین راجع به کنترل واردات و صادرات، مناطق آزاد تجاری، سرمایه گذاری و سایر موارد که دولتها در امر تجارت بین الملل دخالت می کنند که بعضا به آن حقوق اقتصادی بین المللی نیز اطلاق می گردد.

حقوق بازرگانی بین الملل در واقع بخشی از حقوق تجارت بین الملل است که ویژه قرادادهای بین تجار و شرکت های تجاری در کشورهای مختلف است. حقوق بازرگانی بین المللی به مجموعه ای از قواعد حقوقی، معاهدات و کنوانسیون های بین المللی، مقررات داخلی و عرف ها و رویه های بازرگانی است که روابط بازرگانی بین الملل را تنظیم می کند. حقوق بازرگانی بین المللی شامل حال مباحثی است که بین تجار و شرکت های تجاری برای فعالیت های تجاری مثل فروش کالا و خدمات ، ارائه مجوز های بهره برداری (لیسانس)، اجاره به شرط تملیک، نمایندگی ، قرار داد های مشارکت در سرمایه گذاری، شیوه های پرداخت، حمل و نقل کالا، بیمه و حل و فصل اختلافات تجاری می شود.

حقوق تجارت بین الملل با داوری تجاری بین المللی ارتباط نزدیکی دارد چون بسیاری از اختلافات تجاری بین المللی از طریق داوری حل و فصل می شود.

آن چه در زمینه ی معاملات و مبادلات و تعاملات خارجی در تجارت خارجی مطرح می شود، در حیطه ی تجارت بین الملل می گنجد. در تجارت بین الملل، دو گروه نقش اساسی دارند. گروه اول که تنظیم کنندگان روابط و سیاست تجاری بین کشورها می باشند و اموری مانند: صادرات و واردات و امور گمرکی و تعرفه ها و مالیات ها را هدایت می کنند. در این گروه، دولت ها، سازمان های بین المللی و اتحادیه ها و نهادهای جهانی (نظیر: سازمان تجارت جهانی،[۳] آنسیترال،[۴] یونیدروا،[۵] اتاق بازرگانی بین المللی[۶]) فعال می باشند.گروه دیگر از طریق قراردادهای بین المللی، عامل انجام تجارت هستند. بازرگانان، شرکت های تجاری، پیمانکاران و سازندگان کارخانجات در کشورهای دیگر و اکتشاف کنندگان معادن و استخراج کنندگان آن ها از این نمونه می باشند. موضوعات گروه اول، مربوط به حقوق عمومی بین المللی و مسائل گروه دوم، مرتبط با حقوق خصوصی بین المللی است. دروس حقوق تجارت بین الملل، هر دو دسته را در بر می گیرد. در مورد مسائل گروه اول، عبارت «حقوق تجارت بین الملل» و در مورد موضوعات گروه دوم، اصطلاح «حقوق بازرگانی بین الملل» به کار برده می شود.[۷]

در حقوق تجارت بین الملل، سیاست گذاری تجارت جهانی، روابط دولت ها و سازمان ها و اهداف تجارت بین الملل، مشخص می شود که در واقع مورد توجه حکومت ها و دولت هاست. در حقوق بازرگانی بین المللی، که در حقیقت حقوق خصوصی مدنی بین المللی است، مسائل مورد نیاز بازرگانان، مثل: مذاکره، انعقاد، اجرا و انحلال قرارداد و تضمین ها و اخذ خسارت در مورد آن مطرح می شود. علم حقوق تجارت و بازرگانی بین المللی، به مسائل تئوری و اصول و احکام می پردازد، در حالی که فن این حقوق، در اجرا ظهور پیدا می کند.

تعریف قرارداد بین المللی :

قراردادها برای آنکه به عنوان یک قرارداد بین المللی شناخته شوند باید دارای یک عنصر خارجی باشند. این عنصر خارجی میتواند تابعیت طرفین یک رابطه قراردادی، محل انعقاد قرارداد، محل اجرای تعهدات قراردادی یا محل انجام تعهد باشد.

اصولا، همان شرایطی که برای صحت قراردادها در ایران وجود دارد نسبت به قراردادهای بین المللی هم کمابیش قابل اعمال است. گفتگو و توافق طرفین در خصوص موضوع قرارداد، بحث در مورد تضامین قراردادی و .. همانطور که در یک قرارداد داخلی لازم است در یک قرارداد بین المللی نیز ضرورت دارد.

اصول تنظیم قرارداد های بین المللی

انتخاب عنوان دقیق قرارداد:

رعایت استانداردهای حرفه ای در تنظیم بندهای قرارداد: به عنوان مثال لازم است مشخصات طرفین قرارداد کامل، دقیق و قابل استناد باشد. یکی از مهم ترین کارهایی که در تنظیم قراردادهای بین المللی باید مورد توجه مشاوران حقوقی قرار بگیرد احراز هویت طرفین قرارداد است. تبیین و تشریح دقیق موضوع قرارداد که مورد توافق طرفین قرار گرفته است و توجه به این امرکه موضوع نباید با قوانین ملی طرفین و قوانین بین المللی در تضاد و تعارض باشد؛

پیش بینی تعهدات و مسئولیت های طرفین به صورت دقیق، ضمانت اجرای عدم ایفای تعهدات قراردادی، نحوه جبران خسارت در قرارداد، پیش بینی تضمین قراردادی، شیوه حل و فصل اختلافات به نحوی که برای قرارداد مناسب باشد،

پیش بینی مدت زمان معقول و مناسب برای قرارداد؛

محل انعقاد قرارداد، محل تحویل کالا یا ارائه خدمت و به صورت کلی محل انجام تعهدات قراردادی باید مشخص و صریح باشد؛

نحوه انجام تعهدات قراردادی یا نحوه تحویل کالا و خدمت و روش های پرداخت بین المللی؛

دامنه شمول موارد فورس ماژور یا حوادث غیرمترقبه و اثر آنها بر قرارداد؛

قانون حاکم بر قرارداد و مرجع صالح در حل و فصل اختلافات قراردادی؛

نحوه و شرایط و مسئولیت واگذاری اسناد معامله از سوی طرفین؛

خدمات پس از فروش در یک قرارداد بین المللی؛

اخذ مجوزها، گواهینامه ها و کارت های بازرگانی؛

حق واگذاری یا عدم واگذاری قرارداد به شخص دیگر از سوی طرفین یا یکی از آنها.ی بین المللی :

مهم ترین قرارداد های تجاری بین المللی:

مهمترین قرارقراردهای تجاری بین المللی دامنه وسیعی از قراردادها را شامل میشوند که مهمترین آنها عبارتند از: قرارداد اعطای نمایندگی (فرانچایز/ فرانشیز) ، قرارداد نمایندگی اعم از انحصاری و غیر انحصاری ( قرارداد نمایندگی توزیع، قرارداد نمایندگی فروش و ..)، قرارداد بیع متقابل) ((Buy back ، قرارداد خرید و فروش، قرارداد واردکننده انحصاری، قرارداد تامین مالی پروژه ها یا فاینانس، قراردادهای حمل و نقل اعم از حمل و نقل داخلی و قرارداد حمل و نقل بین المللی کالا، قرارداد انتقال تکنولوژی، قرارداد لیسانس یا حق امتیاز نرم افزار، قراردادهای همکاری و قرارداد مشارکت در سرمایه گذاری و … که هریک در کنار شرایط اختصاصی و ویژه ای که دارند از اصول یکسانی نیز تبعیت میکنند. یکی از مهم ترین قراردادهای بین المللی قرارداد خرید و فروش کالا است که قصد داریم در مطالب بعدی به شرایط آن به تفصیل بپردازیم و اکنون تنها به معرفی آن بسنده میشود.

قرارداد خرید و فروش بین المللی کالا:

هر قراردادی چه در سطح داخلی و در یک کشور منعقد گردد و چه در سطح بین المللی منعقد شود نیازمند یک ایجاب ( (offerو قبول (acceptance )است. یعنی یک پیشنهادی که از سوی یکی از طرفین مطرح و از سوی طرف دیگر مورد پذیرش و قبولی قرار گرفته است.

قراردادهای بین المللی به دلیل اینکه به بیش از یک کشور مربوط میشوند اهمیت بسیار زیادی دارند چرا که به نظام حقوقی کشورهای مختلف مربوط میشود، به عنوان مثال نظام مالیاتی، بیمه حمل و نقل کالاها، استانداردها و الزامات سلامت، قوانین و مقررات صادرات و واردات در کشورها با یکدیگر تفاوت های بنیادین و آشکاری دارد، فلذا لازم است در خصوص آنها استانداردها و قواعد به خصوصی رعایت شود...

انواع تجارت بین الملل:

برای اهداف کاری، تجارت بین الملل به سه نوع عمده تقسیم می شود. که شامل :

واردات

به بیان ساده تر ، واردات به معنای خرید کالاها و خدمات از یک کشور خارجی است زیرا نمی توان آنها را به مقدار کافی یا با هزینه رقابتی در کشور خود تولید کرد.به عنوان مثال ، هند 82 درصد از نفت خام مورد نیاز خود را از کشورهایی مانند امارات و ونزوئلا وارد می کند. دلیل این امر این است که این کشورها دارای میدان های نفتی عظیم هستند. به همین ترتیب ، امارات متحده عربی محصولات کشاورزی و پوشاک را از هند وارد می کند زیرا واردات این محصولات به جای تولید در کشور خود ، آسان تر و ارزان تر است.

صادرات

صادرات کاملا مشابه همتای وارداتی خود نوعی تجارت بین المللی است که متکی به فروش کالاها و خدمات تولید داخل به کشورهای خارجی است. از نظر تئوری ، این دقیقا برعکس واردات در نظر گرفته شده است.

به عنوان مثال ، هند مواد شیمیایی غیر آلی، دانه های روغنی، سنگ معدن خام، آهن و فولاد، پلاستیک و محصولات لبنی را به کشوری مانند چین صادر می کند. در عوض، چین تجهیزات الکتریکی، مواد شیمیایی آلی، ابریشم، سوخت های معدنی و کودها را به هند صادر می کند. این کالاها بین هر دو کشور مبادله می شوند تا بتوانند از ظرفیت تولید مربوطه خود نهایت استفاده را ببرند.

صادرات مجدد

به عبارت ساده، یک شکل خاص از تجارت بین المللی است که شامل هر دو تجارت واردات و صادرات است. کالاها و خدمات از یک کشور وارد می شوند تا بتوانند بیشتر به کشور دیگری صادر شوند. این بدان معناست که کالاهای وارداتی برای مصرف یا فروش در کشور وارد کننده استفاده نمی شود. در عوض، کشور وارد کننده فقط مقداری ارزش کالا را قبل از صادرات دوباره آن اضافه می کند. به عنوان مثال، اگر هند لاستیک را از تایلند وارد کند،و آن را دوباره به کشور دیگری مانند ژاپن صادر کند، از آن به عنوان صادرات مجدد یاد می شود.