نگاه قانون ثبت احوال به روند تغییر نام افراد

امیرحسین صفدری پژوهشگر علم حقوق

روند تغییر نام افراد در شناسنامه

بی شک یکی از مهمترین حقوقی که هر پدر و مادری برای فرزند خود در زمان تولد او دارد انتخاب نام مناسب می باشد. گاهی اوقات ممکن است فرزندان وقتی بزرگ می شوند خواستار تغییر نام و یا حتی تغییر نام خانوادگی خود باشند که این مسله در حقوق و قوانین موجود در کشور ما پیش بینی شده است و هیچ محدودیتی برای افراد در این خصوص وجود ندارد.

در ماده 20 قانون ثبت احوال و تبصره های ذیل آن در خصوص انتخاب نام و نام خانوادگی به صراحت قانونگذار بیان می کند: انتخاب نام با اعلام کننده است، برای نامگذاری یک نام ساده یا مرکب ( حسین، محمد مهدی و مانند آن) که عرفا یک نام محسوب می شود انتخاب خواهد شد. در تبصره یک همین ماده قانونگذار ما تاکید می کند: انتخاب نام هایی که موجب هتک حیثیت مقدسات اسلامی می گردد و همچنین انتخاب عناوین و القاب و نام هایی زننده و مستهجن یا نامتناسب با جنس ممنوع است.

در تبصره 2 و 3 و 4 ماده 20 قانون ثبت احوال هم قانونگذار بیان می کند: تشخیص نام های ممنوع با شورای عالی ثبت احوال می باشد و این شورا نمونه های آن را تعیین و به سازمان اعلام می کند. انتخاب نام در مورد اقلیت های دینی شناخته شده در قانون اساسی تابع زبان و فرهنگ دینی آنان است. در اسناد سجلی اقلیت های دینی شناخته شده در قانون اساسی کشور نوع دین آنان قید می شود.

بی شک مهمترین سوال در خصوص تغییر نام این است که چه افرادی می توانند نام خود را تغییر بدهند؟

در پاسخ به این سوال باید بگویم که اصولا افراد ذیل می توانند برای تغییر نام خود اقدامات لازم را انجام بدهند که این افراد شامل: 1. اشخاصی که بالای 18 سال سن دارند. 2. افراد کمتر از 18 سال که دارای حکم رشد باشند؛ 3. پدر یا جد پدری با ارائه شناسنامه خود جهت فرزندان کمتر از 18 سال. 4. سرپرست قانونی (قیم، امین، وصی) برای افراد صغیر و محجور با ارائه مدارک مستند که سمت او احراز شده باشد؛ می توانند جهت تغییر نام اقدام کنند. البته نکته مهمی که باید به آن اشاره کنم این است که تغییر نام افراد زیر 18 سال از طریق سازمان ثبت احوال امکان پذیر نبوده و متقاضیان از طریق مراجعه به محاکم قضایی باید اقدام به تغییر نام خود کنند.

در حال حاضر در کشور ما برای تغییر نام، شما می توانید به کلیه ادارات ثبت احوال سراسر کشور مراجعه کنید؛ حتی می توانید درخواست تغییر نام خود را به اداره ثبت احوالی که غیر از محل صدور شناسنامه شما است بدهید در این خصوص پس از پذیرش درخواست و ارسال آن به اداره ثبت احوال (محل صدور شناسنامه) و طرح در هیات حل اختلاف درخواست شما مورد بررسی قرار می گیرد و نتیجه به شما اعلام می شود. نکته مهمی که در این خصوص باید بگویم این است که دختران بالای 18 سال و زنان شوهردار برای تغییر نام خود هیچ نیازی به اذن شوهر و یا اذن ولی خود ندارند.

پس از این که شما درخواست تغییر نام خود را تحویل دادید درخواست شما در هیات حل اختلاف اداره ثبت احوال محل صدور شناسنامه مورد بررسی قرار می گیرد و نسبت به آن با رعایت قوانین و مقررات مربوطه اتخاذ تصمیم می شود؛ در این صورت دو حالت وجود دارد، در حالت اول رای هیات حل اختلاف به نفع شما می باشد یعنی این که با درخواست تغییر نام شما موافقت شده است و شما پس از رویت رای می توانید تقاضای صدور اجرایه بدهید و نام جدید شما با تعویض شناسنامه تغییر می کند.

اما در حالت دوم چنانچه رای صادره به نفع شما نباشد، یعنی هیات حل اختلاف مخالف تغییر نام شما باشد؛ در این صورت شما می توانید به استناد ماده 4 قانون ثبت احوال در مهلت مقرر که 10 روز از تاریخ ابلاغ رای صادره می باشد نسبت به آن رای در دادگاه محل اقامت خود مراجعه و اعتراض نماید. نکته مهمی که در خصوص اعتراض به رای هیات حل اختلاف مطابق ماده 4 قانون ثبت احوال باید بگویم این است که هرگاه سند ثبت احوال در ایران تنظیم شده و ذینفع مقیم خارج از کشور باشد رسیدگی ها با دادگاه محل صدور سند است و اگر محل تنظیم سند و محل اقامت خواهان هر دو در خارج از کشور باشد رسیدگی با دادگاه عمومی شهر تهران خواهد بود.